Help eenzaamheid de wereld uit

Oproep aan deskundigen: sla de handen ineen!

Iedereen was het erover eens tijdens het symposium: Dating en relatievorming bij jongeren en jongvolwassenen met een verstandelijke beperking moet veel meer worden ondersteund en verbeterd. Er is veel eenzaamheid binnen deze groep. Laten we de handen ineenslaan, kennis en ervaring delen en op korte termijn kijken hoe we een begin van een duurzame oplossing kunnen realiseren. 

Vergroot de kans op geluk en liefde voor mensen met een verstandelijke beperking!

Wat is de aanleiding?

Op 8 juni 2017 organiseerde Fontys Hogeschool Pedagogiek een symposium over dating en relatievorming bij jongeren en jongvolwassenen met een verstandelijke beperking. Meer dan 240 professionals die werken met deze jongeren en jongvolwassenen waren aanwezig. Er was een levendige discussie met veel praktijk- en onderzoeksvragen aan de vijf professionals Ilse Renders, Amy de Waal, Dilana Schaafsma, Judith Kreijne en Joke Stoffelen. Ervaringen uit de praktijk en het onderzoek kwamen uitgebreid aan bod. In vergelijking met leeftijdsgenoten zonder beperking komen zij meer barrières tegen bij het daten en het vormen van een liefdesrelatie. Zij hebben vaak een klein sociaal netwerk en ervaren moeilijkheden met het aangaan van sociale contacten. Het gevolg hiervan is dat zij meer eenzaamheid voelen en vaker negatieve ervaringen opdoen. Dit was voor Ilse Renders en Amy de Waal een reden om datingbureau Lofjoe op te richten en vanaf 1 januari 2017 deel te nemen in ABCDate.nl.

Wat zijn de praktijkervaringen van Ilse Renders en Amy de Waal?

Ilse en Amy zien op het gebied van vriendschap, relaties en seksualiteit bij mensen met (l)vb steeds terugkerende ondersteuningsvragen. Men heeft weinig kennis en vaardigheden, het huidige ondersteuningsaanbod is vaak niet toereikend en er zijn veel faalervaringen in het onderlinge contact. Ten opzichte van de jongeren zonder beperking heeft men hierdoor minder kansen op positieve ervaringen wat onrechtvaardig is te noemen. Alleen het inzetten van datingsites of gebruik maken van enkel een datingbureau is onvoldoende. Veel mensen met een verstandelijke beperking hebben gedurende het proces van relatievorming vaker ondersteuning nodig. Denk aan begeleiding bij de (gespreks)voorbereiding van een date, ondersteuning tijdens de dates zelf, maar vooral ook bij het onderhouden van deze relatie. Want is de date geslaagd, dan begint het avontuur eigenlijk pas. Als kennis en vaardigheden ontbreken, wordt het lastig om je relatie rustig op te bouwen, om je grenzen en wensen te bespreken of met relatieproblemen om te gaan. Datebegeleiding of training zijn een essentieel onderdeel om de kennis en vaardigheden te vergroten. Met als logisch gevolg een vergrote kans sociale succeservaringen te vergroten. Date avonden worden georganiseerd in een rustig cafés, bij voorkeur in aanwezigheid van andere datekoppels, waarbij specifieke ondersteuning bij de kennismaking en het voortzetten van een relatie geboden wordt. Maatwerk en korte lijntjes met zowel de deelnemers als de begeleiding en/of ouders zijn hierin belangrijk. 

Volgens Amy en Ilse zijn dit samengevat de elementen welke succesvol blijken vanuit de praktijk:

  • Makkelijk bereikbaar zijn voor vragen en advies. Dus ook via app, website en buiten kantoortijden;
  • Ondersteunende communicatiematerialen en ondersteuning in de praktijk aanbieden tijdens ontmoetingen;
  • Aangepaste software van ABCDate afgestemd op de doelgroep combineren met praktijkondersteuning;
  • Datebegeleiding op maat (blijkt een succeservaring voor de deelnemer en ouders/begeleiders);
  • (Leren) praten over grenzen en wensen;
  • Begeleiding bieden bij (rustige) relatieopbouw;
  • Trainingen of thema avonden aanbieden om kennis en vaardigheden te vergroten; 
  • Oefensituaties creëren in de praktijk zodat er een goede transfer plaatsvindt;
  • Training aan ouders, begeleiders en leerkrachten zodat zij beter aan kunnen sluiten;
  • We zijn een externe partij dus minder inbreuk op de privacy;
  • En aangepaste software afgestemd op de doelgroep combineren met praktijkondersteuning;

Wat er volgens hen nodig is, is meer specifieke ondersteuning bij relatie- en contactbemiddeling. Het is belangrijk dat er budget vrij gemaakt voor deze ondersteuning, want de doelgroep zelf heeft het geld niet! 

Amy de Waal licht de praatkaartjes van ABCDate toe

Amy de Waal licht de praatkaartjesmethode van ABCDate toe.

Wat zijn de praktijkervaringen van Judith Kreijne?

Pedagoog en seksuoloog Judith Kreijne vertelt dat mensen met een verstandelijke beperking vaak irreële verwachten hebben van hun toekomstige partner. De prins op het witte paard speelt bij hun nog veel sterker dan bij mensen zonder beperking. Ook roept zij op om niet altijd met de veiligheidsbril te kijken naar de seksualiteit van mensen met een verstandelijke beperking. Zet ook eens die roze bril op! Liefde is ook mooi, fijn en belangrijk. Het gaat te vaak over de gevaren waaraan zij zijn blootgesteld. Mensen met een verstandelijke beperking zijn vaak beperkt weerbaar en vaak makkelijker te manipuleren. Zo kan het voor komen dat ze anderen na doen of dingen die ze via de televisie of het internet hebben gezien aannemen als “normaal” en dat dit hun richtlijn is. Dat klopt allemaal, maar dat mag niet de eerste insteek zijn voor hun voorlichting.

Wat komt terug in het onderzoek van Dilana Schaafsma?

Onderzoekster Dilana Schaafsma geeft een schrijnend praktijkvoorbeeld. Op de vraag waarom iemand zo enthousiast was om aan haar onderzoek mee te werken, kreeg zijn het antwoord. “Ik wil gewoon iemand om mee te praten”. Niet alleen de sociale eenzaamheid - geen of te klein sociaal netwerk - is groot, maar ook de emotionele eenzaamheid –afwezigheid van (voldoende) intieme (diepgaande) relaties is bij deze groep vele malen groter dan bij mensen zonder beperking. Dilana ziet de volgende uitdagingen voor de ondersteuners: Veiligheid versus de autonomie. Ontmoetingsmogelijkheden creëren voor het vinden van een relatie en professionele begeleiding van de relatie bij zowel het aangaan als het onderhouden van een relatie. Als relaties niet ondersteund worden door de omgeving, dan is de kans op het vinden van liefde klein!

Wat weten we verder?

Samenzijn is voor deze mensen belangrijker dan activiteit en vaak zelfs seksualiteit. Het geeft ze een verhoogde onafhankelijkheid en zelfvertrouwen. Het is zelfs statusverhogend en geeft ze een trots gevoel! Hoe vaker mensen elkaar zien, hoe groter de kans dat vriendschappen ontstaan. Ontmoetingen moeten vooral gelijkwaardig zijn: dezelfde interesses, ervaringen en niveau. We moeten meer mogelijkheden voor ontmoetingen organiseren. De beperkte financiële middelen houden op dit moment deze voortgang tegen. De doelgroep zelf beschikt niet of nauwelijks over middelen. Het vervoer kan ook een probleem zijn. Daarnaast is er een beperkte autonomie en een gebrek aan privacy. Maar bovenal is er vaak een negatieve attitude van de omgeving. Hier is meer bewustwording voor vereist.

Wat weten we over datingsites?

Dilana heeft onderzoek gedaan naar de datingbureaus voor deze groep vergeten mensen. De redenen van oprichting zijn veelal: een verschil tussen de enorme vraag en aanbod, kosten, vervelende situaties op reguliere sites andere reeds genoemde barrières. Er zijn veel verschillen qua persoonlijke intake, matching, de begeleiding van dates, kosten, controle (veiligheid) en de aanwezigheid van een chatfunctie. Gemeenschappelijk problemen bestaan uit: de scheve verhouding (67-82% man), irreële wensen partner, moeilijke matches, motivatie begeleiders en de hoge verwachtingen van de ondersteuning. Dilana ziet een toekomst voor een landelijk netwerk, waarin meer vrouwen zich aanmelden, meer (persoonlijk) ondersteuning, meer ontmoetingen in het echt. Ons doel moet zijn om de relatievorming voor deze groep mensen te verbeteren en daar is betrokkenheid van alle aanwezigen voor nodig. Dilana gaat daarom iedereen aanvullende informatie e-mailen. Hierin staat een link naar een vragenlijst. Zo kan er meer discussie op gang komen. Bovendien komen zo vragen en behoeftes naar boven, want deze verhalen, stemmen en meningen zijn essentieel! Ouders, begeleiders, managers en vrouwen en mannen met een verstandelijke beperking moeten meer samenwerken en kennis delen en dit symposium is het begin.

Wat komt terug in het onderzoek van Joke Stoffelen?

Joke Stoffelen wijst er nadrukkelijk op dat mensen met een verstandelijke beperking ook seksuele rechten hebben. Uit onderzoek blijkt echter dat ze vaak een negatieve benadering van seksualiteit hebben. Er is een groot gebrek aan autonomie en weerbaarheid en ze zijn ook vaak afhankelijk van anderen. De omgeving zou meer ondersteuning moeten bieden. Bovendien moeten er meer mogelijkheden komen om een positieve experimenteerruimte met leeftijdgenoten te creëren. Ze hebben een gebrek aan kennis en een gebrek aan vaardigheden. Hierdoor ontstaan veel negatieve ervaringen al op jonge leeftijd.

Waar is meer aandacht voor nodig?

Er is volgens Joke meer aandacht nodig voor een positieve beleving van seksualiteit en specifiek voor het verkennen van het eigen lichaam. Vergroot de seksuele autonomie door te leren hoe je zelf kunt beslissen over wie, wat, wanneer, hoe, waar en hoe vaak. De kennis en de vaardigheden om de grenzen aan te geven kunnen ook aangeleerd worden. Praat en luister goed met de mensen met een beperking. Iedereen is anders en behoeften, wensen en eisen verschillen van persoon tot persoon. Geef seksuele educatie op maat en regel dat ze elkaar ook kunnen ontmoeten. Ze zijn extra kwetsbaar, dus begeleid dit goed. Het liefst dicht bij huis en bij voorkeur met een digitale koppeling. Maak hier beleid voor en ondersteun ze praktisch en wijs ze de goed weg!

Wat moet er concreet worden gedaan?

Tot slot roept Joke alle aanwezigen op om de handen ineen te slaan. Iedereen is het erover eens dat er veel eenzaamheid is onder mensen met een verstandelijke beperking. Er wordt te veel aandacht besteed aan de negatieve aspecten van seksualiteit. Geef een positieve beleving hiervan en voorzie ook in voldoende mogelijkheden om contact met elkaar te leggen. De zaal is het hier roerend mee eens. Daarnaast moeten beleidsmakers meer aandacht besteden aan relatievorming voor mensen met een verstandelijke beperking. Om met de analogie van Judith te spreken. Geef wat minder geld uit aan veiligheidsbrillen. Besteed dat budget beter aan roze brillen en meer online en offline mogelijkheden om deze kwetsbare mensen veilig contact met elkaar te laten leggen.

Wilt u nog wat toevoegen aan het symposium?

Iedereen die aanwezig was op het symposium kan een vragenlijst invullen. Help ook deze eenzaamheid de wereld uit! We stellen uw bijdrage zeer op prijs. Het zal 5 tot 10 minuten van uw tijd kosten.

Wat zijn de achtergronden?

Wie zijn Ilse Renders en Amy de Waal?

Beide studeerden af als pedagoog bij Fontys hogescholen. Tijdens hun carrière binnen verschillende (l)vb settingen signaleerden zij telkens terugkerende vragen rondom het aangaan en behouden van vriendschap en relaties. Tevens constateerden zij een gebrek aan kennis en vaardigheden m.b.t. seksualiteit. Het huidig aanbod bleek onvoldoende aan te sluiten bij de ondersteuningsbehoefte, dus ontwikkelden beide dames een eigen aanbod voor mensen met een verstandelijke beperking. Lofjoe: een dating- en trainingsbureau. Laikjoe: een vriendschaps- en activiteitenbureau. Het succes zit hem vooral in het combineren van trainingen met het direct oefenen en begeleiden in de praktijk. Daarnaast wordt er vooral begeleiding op maat aangeboden aan zowel deelnemers en ouders/begeleiders.

Vanwege de grote interesse tijdens het symposium in de communicatiematerialen die Lofjoe i.s.m. ABCDate ontwikkelden gaat er gezocht worden naar een mogelijkheid om te deze extern aan te kunnen schaffen. Stuur bij interesse een mailtje.

Wie is Judith Kreijne?

Pedagoog en seksuoloog gespecialiseerd op het gebied van mensen met een verstandelijke beperking. Eigenaresse van Edusex, een bedrijf dat zich richt op verschillende doelgroepen met een speciale behoefte. U kunt hier terecht voor al uw voorlichtingsmateriaal, hulpmiddelen, advies, consulten en trainingen op gebied van seksualiteit voor mensen met een beperking

Wie is Dilana Schaafsma, PhD?

Houdt zich bezig met het onderwerp seksualiteit bij mensen met een verstandelijke beperking. Ze heeft onder andere onderzoek gedaan naar bestaande seksuele voorlichtingsprogramma’s voor mensen met een verstandelijke beperking, ze heeft met de doelgroep zelf over het onderwerp gesproken en heeft onderzocht waarom begeleiders wel of niet seksuele voorlichting geven. In 2013 is ze op dit onderwerp gepromoveerd. Momenteel doet zij onderzoek naar relatievorming en dating bij deze doelgroep. Met haar onderzoek wil ze op de lange termijn de seksuele gezondheid van jongeren met een verstandelijke beperking verbeteren.

Wie is Joke Stoffelen, MSc?

Werkzaam bij Zorgbelang Gelderland-Utrecht als senior projectleider en verbonden aan de Universiteit Maastricht / Gouverneur Kremers Centrum als promovendi. Haar onderzoek richt zich op seksuele gezondheid van mensen met een verstandelijke beperking waarbij er veel aandacht is voor wat mensen zelf belangrijk vinden. Vragen daarbij zijn: Hoe ziet hun leven eruit? Welke rol speelt seksualiteit in hun leven? Wat gaat er goed of minder goed? Waar hebben zij behoefte aan? Daarnaast richt zij zich op de dagelijkse (ondersteunings)praktijk door onderzoek naar bijvoorbeeld zorgplannen en seksualiteit. In de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking heeft ze zelf ruim 20 jaar gewerkt bij vele doelgroepen. Daarnaast kent ze de zorg vanuit een ander perspectief: als zus van...Haar broer was ernstig meervoudig gehandicapt en woonde vanaf zijn 2e levensjaar tot zijn dood (34e) in een instelling.

Wilt u meer weten over diverse websites?

Dating bureaus voor (L)VB:

Seksuele gezondheid en relatievorming bij (L)VB:

Seksuele gezondheid algemeen:

.

Veilige contactbemiddeling voor mensen met een verstandelijke beperking