Veel mensen met een beperking ervaren angst in het stemlokaal
Leer Zelf Online ontwikkelt een slimme methode om bij de volgende verkiezingen meer mensen te laten stemmen.
Mensen met een verstandelijke beperking zijn vaak goed in staat om de politiek te volgen en ook om een keuze voor een partij te maken. Maar het uitbrengen van een stem is vaak nog niet zo eenvoudig. Leer Zelf Online heeft daarom de uitleg- en oefenmodule Hoe werkt stemmen? gemaakt.
Waarom een uitleg over stemmen?
Honderdduizenden mensen met een verstandelijke beperking en laaggeletterden gaan namelijk niet stemmen of stemmen ongeldig. Dat blijkt uit onderzoek van het College voor de Rechten van de Mens, eigen onderzoek en klachten vanuit diverse netwerkpartners.
Niet alleen het stembiljet is veel te ingewikkeld maar de hele procesgang snappen ze niet en leidt tot mijdend gedrag. Mensen met een lichte verstandelijke beperking moeten hulp krijgen bij het stemmen. Daarvoor pleiten de diverse organisaties als Ieder(in), de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland en MEE NL al jaren.
Wij vinden dat mensen met een lichte verstandelijke beperking ook recht hebben op hulp. Stembiljetten zijn tekstueel ingericht. Hierdoor weten deze mensen niet goed waar je dat kruisje moeten zetten. Tijdens diverse focusgoepen, komt het onderwerp op gezette tijden voorbij. Het proces is ingewikkeld, niet alleen administratief. Ook de gang naar vaak een schoolgebouw, waar drie mensen een gewichtige democratische handeling met een ingewikkeld formulier beoordelen, zorgt voor een onrustig gevoel.
Onderzoek
De Tweede Kamerverkiezingen en de gemeenteraadsverkiezingen in Nederland zijn voor mensen met een beperking niet voldoende toegankelijk. Vooral mensen met een visuele of een verstandelijke beperking hebben moeite met het lezen en invullen van het stembiljet. Het College voor de Rechten van de Mens deed er onderzoek naar en pleit voor aanpassing van de Kieswet, waardoor hulp in het stemhokje in meer gevallen mogelijk wordt.
Voor mensen met een lichamelijke beperking zijn meestal wel maatregelen genomen om de toegankelijkheid te vergroten. Toch ondervond een op de vijf stemmers met een lichamelijke beperking hinder, bijvoorbeeld bij het invullen van het stembiljet of bij het binnengaan van het stemlokaal. Maar de grootste problemen ondervonden mensen met een verstandelijke beperking.
Verstandelijke beperking
De helft van de mensen met een verstandelijke beperking heeft niet gestemd, ook niet met een volmacht. Bij hen schortte het aan een goede voorbereiding. Zij begrepen de stempas of praktische informatie over het stemmen onvoldoende.
De andere helft heeft dus wel gestemd, maar 40 procent van die groep had moeite met het lezen, begrijpen en invullen van het stemformulier. Hulp is voor deze groep alleen niet toegestaan. In plaats daarvan kunnen ze via een machtiging stemmen. Veel mensen met een lichte verstandelijke beperking willen gewoon net als anderen zelf hun stem uitbrengen, maar dan met hulp, aldus de onderzoekers.
Beeld uit de campagne voor de Provinciale Statenverkiezing.
Toegankelijkheid
Het College voor de Rechten van de Mens roept de overheid, gemeenten en politieke partijen op om de toegankelijkheid van de verkiezingen te vergroten. Dat kan bijvoorbeeld door het stembiljet te vereenvoudigen en informatie over de verkiezingen in begrijpelijke taal beschikbaar te maken.
Hoe kunnen wij helpen?
Stichting Leer Zelf Online maakt speciale websites en apps voor kwetsbare mensen als senioren, laaggeletterden, vluchtelingen en mensen met een verstandelijke beperking. Een groep van circa 2.4 miljoen mensen in Nederland. Denk hierbij aan het eenvoudig uitleggen van DigiD, de OV-chipkaart, pinnen, internetbankieren, budgetteren, maar ook daten en seksualiteit etc.
Het doel is om deze mensen een grotere zelfredzaamheid te geven en ze minder afhankelijk van (digitale) mantelzorgers te maken. Technologie met technologie bestrijden is hierbij ons credo. We werken hierbij alleen maar met focusgroepen en testpanels en gebruiken al meer dan vijftien jaar een zeer succesvolle leermethode. Het Steffie platform trekt op jaarbasis circa 1.5 miljoen bezoekers.
Eigen onderzoek naar stemgedrag
De online uitleg- en een oefenmodule Hoe werkt stemmen? staat al jaren hoog op onze lijst van te ontwikkelen hulpmiddelen. We hebben met de laatste verkiezingen weer geconstateerd dat veel kwetsbare mensen niet stemmen omdat ze het proces en de gang naar de stembus veel te ingewikkeld vinden. We hebben toen focusgroepen ondervraagd en diverse online enquêtes gehouden via Steffie.nl. We zien bijvoorbeeld in en rond instellingen enorme aantallen machtigingen. De mensen die wel stemmen, maken helaas veel fouten zodat biljetten ongeldig worden (bron: gesprek en documentatie Kiesraad).
Conny Kooijman van LFB strijdt al jaren voor hulp bij het stemmen. Zij heeft nog wel meer tips om het stemmen voor haar en andere mensen met een verstandelijke beperking gemakkelijker te maken. "Als je op het stemformulier pictogrammen en logo’s aanbrengt wordt het ook duidelijker. Soms krijgen mensen met een beperking, volgens Conny Kooijman, niet eens zelf de stemkaart. "Ze zitten dan in een woongroep en begeleiders gaan er van uit dat ze niet in staat zijn om te stemmen. Maar dat is natuurlijk niet goed. Mensen moeten het wel zelf kunnen beslissen. Zeker als ook wij straks hulp krijgen."
Oplossing
We hebben daarom een uitleg- en een oefenmodule gemaakt die het hele proces uitlegt en waarmee je echt kunt oefenen, van ontvangst van je stempas tot het aankruisen van een vakje en het deponeren van het biljet in de stembus. We denken dat het - net als bij bijvoorbeeld de lesmodules van de kaartjesautomaat van de NS toentertijd - angstreductie oplevert en dat meer mensen zelf gaan stemmen. Uiteraard maken we ook een uitlegmodule die verklaart waarom stemmen zo belangrijk is. We geven dus geen enkel stemadvies.
Nieuw bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021 is de unieke begrijpelijke kieshulp. Deze is voor mensen met een beperking en laaggeletterden al jaren een veelgevraagde module.
Beeld uit Hoewerktstemmen.nl van Steffie.nl.
